TRÍ TUỆ BA–LA–MẬT (PAÑÑĀPĀRAMĪ)

Trong một tiền kiếp khi Ðức Phật là Ngài Mahosodha, Ngài thực hành hạnh Trí Tuệ Balamật. Ngài thuyết phục được vua Culani và hơn 101 vua khác để chung sống hòa bình, thực hành lý tưởng vô hại, bất bạo động.

Câu chuyện hiện tại:

Một ngày kia, các Tỷ kheo ngồi tại Chánh pháp đường, miêu tả Trí tuệ Tối thắng của đức Phật:

- Này các hiền giả, đức Phật Chánh Đẳng Giác có Thắng trí thật quảng bác, linh lợi, tinh anh, sắc sảo, đánh tan mọi tà thuyết, chính nhờ thần lựcđại trí của Ngài, sau khi quy phục Bà-la-môn Kùtadanta và nhiều Bà-la-môn khác, các ẩn sĩ Sàbhiya và nhiều ẩn sĩ khác, cường đạo Angulimàla cùng nhiều cường đạo khác, thần Dạ-xoa Àlavaka cùng nhiều thần Dạ-xoa khác, Thiên chủ Sakka cùng nhiều Thiên chủ khác, Bà-la-môn Baka cùng nhiều Bà-la-môn khác, v.v…khiến bọn họ phải khiêm nhường bái phục, Ngài lại truyền Đại giới cho một số đông ẩn sĩ và an trú họ vào Thánh Đạo Quả.

Bậc Đạo Sư đi đến, hỏi các Tỷ-kheo đang bàn luận gì, khi các vị nói cho ngài biết, Ngài bảo :

- Không phải bây giờ đức Phật mới có trí tuệ viên mãn, mà ngày xưa, trước khi trí tuệ Ngài viên mãn, Ngài đã đủ đại trí vào thời kỳ Ngài cònđang đi tìm đạo Giác Ngộ.

Sau đó Ngài kể một chuyện tiền thân Mahā-Ummagga Jātaka - Chuyện Đường Hầm Vĩ Đại (Jā. 546) về đức Bồ-tát Mahosadha.

Câu chuyện tiền thân:

Một thời, Bồ Tát sanh làm con của Phú thương Sirivaḍḍhaka và Bà Sumanādevī ở Mithilā. Hài nhi chào đời được Thiên chủ Sakka đặt một cành thuốc thần trên tay, nên được đặt tên là Mahosadha (Osadha-Kumāra, Dược thảo Nam tử). Truyền thuyết nói rằng trước khi Ngài giáng nhập thai mẫu, Vua Videha trị vì Mithilā nằm mộng thấy bốn cột lửa bừng sáng ở bốn gốc hoàng cung, cao như bức trường thành, ở giữa nổi lên một tia lửa bằng con đom đóm, bỗng chốc nó vượt cao quá bốn ngọn kia và bùng lên đến tận Phạm thiên giới, soi sáng toàn cõi thế gian, ngay đến một hột cải cũng được thấy rõ. Nhân giới và Thiên giới liền đưa hương hoa ra cung kính cúng dường ngọn lửa ấy rồi một đám đông đi xuyên qua ngọn lửa nhưng chẳng hề bị cháy sợi tóc nào. Các nhà tinh thông đoán mộng giải điềm trình tâu đó là điềm có bậc Đại sĩ xuất thế.

Ngay từ lúc bé, Mahosadha đã biết xây một hý trường lớn với vườn bông chung quanh để tránh mưa nắng lúc vui chơi với các bạn. Lúc bé lên bảy, nhà vua muốn vời bé vô triều nhưng có đại thần không đồng ý vì ganh tỵ. Sau khi thử và biết rõ tài nghệ phi thường của bé, nhà vua triệu chàng vô triều và cử chàng làm vị Cố vấn thứ năm bên cạnh các Đại thần Senaka, Pukkusa, Kāvinda và Devinda.

Một hôm, Trí giả Mahosadha giải oan cho Hoàng hậu Udumbāra khỏi cơn thịnh nộ bất công của nhà vua, và được bà xem như người bạn thân thiết. Tại triều, Mahosadha phải đối trí nhiều lần với các Đại thần, nhưng lần nào chàng cũng thắng.

Năm lên 16, Mahosadhha thành hôn với Amarādevī, con gái của một gia đình nghèo nhưng có trí. Nàng giúp Mahosadha giải quyết nhiều hiểu lầm do các Đại thần ganh tỵ tìm kế ly gián chàng với vua và tạo sự tin tưởng nơi nhà vua. Có lần các Đại thần trộm báu vật của hoàng cung và vờ đem tặng nàng. Nàng nhận tất cả nhưng cũng ghi giữ tất cả bằng chứng như của ai tặng, ai đem đến, ngày, tháng... Sau đó, các Đại thần vu khống Mahosadha đang cất giữ báu vật của vua. Vua nổi giận và không cho Mahosadha tấu trình. Thế là chàng phải trốn đi. Bốn Đại thần đến tư dinh của Amarādevī và bị nàng cho gia nhân bắt bỏ vô nhà tắm, cạo hết râu tóc, và hành hạ đủ điều. Xong, nàng trình diện họ với nhà vua cùng báu vật bị trộm.

Trong lúc Trí giả Mahosadha trốn làm thợ gốm, vị nữ thần giữ lọng vua đặt nhiều câu hỏi, biết ngoài Trí giả không ai có thể giải đáp được, với mục đích để vua triệu ông về. Đúng vậy, nhà vua cho tìm, rước ông về triều, và phục hồi mọi vinh quang.

Bốn vị Đại thần tiếp tục bày mưu triệt hạ Trí giả Mahasodha: câu chuyện tiết lộ bí mật. Lão thần Senaka học được từ nơi Trí giả lời khuyên không nên tiết lộ bí mật với ai cả, rồi lão tâu vua hãy hỏi Mahasodha, nếu gả bảo không nên tiết lộ bí mật với ai cả tức gả âm mưu soán ngôi. Được vua hỏi, Mahasodha đáp không nên tiết lộ bí mật với ai cả, nên bị vua nghi và ra lệnh giết vào sáng mai tại cửa hoàng cung. Hoàng hậu Udumbarī biết được, viết mật thư gởi Mahasodha. Hôm sau, nắm toàn binh lực trong tay, cử quân thị vệ khắp nơi, Trí giả Mahasodha cùng đoàn tùy tùng rầm rộ uy nghi tiến vào cung. Ông trách vua rồi nói ra bí mật của bốn vị Đại thần mà họ đã tiết lộ cho nhau và Trí giả Mahasodha nghe được: Senaka giết một kỹ nữ, Pukkusa có vết cùi trên đùi, Kāvinda bị quỷ dạ xoa Nara ám, và Devinda cắp ngọc thần. Bốn vị đại thần bị vua bắt tội. Trí giả Mahasodha dạy không nên tiết lộ bí mật với ai cả, kẻ nào bảo phải tiết lộ bí mật, kẻ đó sẽ bị suy tàn. Sau đó ông tâu trình và được vua tha tội cho bốn lão thần. Một lần nữa, Trí giả Mahasodha được Vua Videha trọng dụng; ông cũng cố an ninh quốc độ và đem an lạc cho toàn dân.

Có Vua Samkhapāla của Ekabala đang chiêu binh mãi mã. Trí giả Mahasodha gởi con két thân tín của mình đi dò la tin tức. Trên đường về két bay ngang thành Uttarapañcāla và nghe Vua Cūḷani-Brahmadatta bàn với Quân sư Kevaṭṭa kế hoạch tóm thâu Jambudīpa. Bramadatta chinh phục được 101 nhà vua trong xứ Jambudīpa rồi, giờ chỉ còn Vua Videha. Kevaṭṭa biết tài trí của Mahasodha nên can gián. Nhưng bị Mahasodha bẫy, Brahmadatta xua quân vây hãm Mithilā,; ông không chiến thắng được dầu đã cắt nước, cắt lương thực, cắt cũi đốt, vân vân. Trong thành Mithilā, Mahasodha bày ra nhiều mưu kế thâm sâu, kể cả Pháp chiến để hạ nhục Quân sư Kevaṭṭa (Kevaṭṭa đối mặt với Mahasodha để tranh luận, Mahasodha liệng bảo ngọc nói để tặng Kevaṭṭa, ngọc rơi xuống đất, Kevaṭṭa cuối xuống lượm ngọc, bị ngỡ là cúi đầu chào Mahasodha), nhưng cũng không thể đuổi được địch quân. Sau cùng, Mahasodha gởi Anukevaṭṭa sang trá hàng và phao tin Kevaṭṭa cùng nhiều quân sư khác đã nhận quà mua chuộc để về phe Mithilā rồi. Vua Brahmadatta rút quân trở về Uttarapañcāla.

Để trả thù, năm sau Quân sư Kevaṭṭa bày mưu cho Vua Videha đắm say nhan sắc tuyệt thế của Công chúa Pãncālacandī của Vua Bramadatta, với mục đích bắt lấy vua cùng Mahosadha. Bấy giờ có con chim Maynah đứng bên cạnh vương sàng nghe hết âm mưu. Thế là Quân sư sang Mithilā định ngày sính lễ. Để rõ thiệt hư, Trí giả Mahasodha gởi két Maṭṭhara sang tìm chim Maynah lấy tin đem về. Mahasodha tìm cách phản công. Ông đi sứ sang Uttarapañcāla nói là để chuẩn bị ngày hôn lễ. Ông được Vua Brahmadatta dành cho mọi đặc quyền để xây cung cho Vua Videha trong Uttarapañcāla. Ông doạ sẽ quy hoạch chỗ này chỗ nọ để dân chúng đút lót hầu tránh nhà đất mình bị sung công. Sau cùng ông chọn địa điểm Upacāri giữa thành và sông Hằng. Bên kia sông, ông lập làng Gaggali để dự trử voi, ngựa, xe, pháo, trâu, bò, vân vân. Ông phạt nặng người không có phận sự lai vãng. Trong bốn tháng, ông cho xây một đường hầm vĩ đại và một đường hầm phụ ăn thông với hầm vĩ đại, có cửa mở vô cung điện của Vua Brahmadatta. Hầm được trang hoàng lộng lẫy như cung đình chư Thiên.

Chuẫn bị xong xuôi thành Upācari, Vua Videha được Mahasodha mời ngự. Lúc vua tôi của Videha yến tiệc, Brahmadatta cho phong toả Upācari. Cùng lúc, Mahasodha cho quân theo đường hầm nhỏ đến, nhơn danh Vua Brahmadatta, mời Hoàng thái hậu Talatā, Hoàng hậu Nandā và Công chúa Pãncālacandī đến dự tiệc mừng nói là Videha và Mahasodha bị diệt trừ. Mahasodha đưa hoàng gia xuống đường hầm vĩ đại, rồi đưa Vua Veheha đến gặp. Mahosadha đặt Công chúa trên đống châu bảo và tâu Vua Videha sắc phong nàng làm hoàng hậu. Xong, Mahasodha đưa nhà vua và tuỳ tùng ra khỏi hầm, lên thuyền, ra khơi, còn ông ở lại.

Hôm sau, Vua Brahmadatta dẫn quân đến Upakāri định bắt Vua Videha, nhưng Trí giả Mahasodha tâu mọi sự việc xảy ra hôm trước và xin nhà vua bớt cơn thịnh nộ để thân hành ngự du địa đạo. Thấy địa đạo nguy nga huy hoàng, Vua Brahmadatta ca tụng tài trí của Đại sĩ Mahasodha và kết tình bằng hữu chơn thật.

Trí giả Mahasodha trở về Mithilā đem theo của hồi môn của Công chúa Pãncālacandī. Vua Cūḷa-Brahmadatta hồi cung ở Uttarapañcāla. Hai vương quốc sống trong thuận hoà.

Vua Videha băng hà 10 năm sau đó. Để giữ lời hứa với Vua Brahmadatta, Trí giả Mahasodha sang phục vụ triều đình Uttarapañcāla. Có lần Nữ tu sĩ Bheri (bạn thân thiết của Vua Brahmadatta) và Mahasodha đối thoại bằng cách ra dấu tay: bà hỏi có toại ý chăng, nếu không sao không làm ẩn sĩ; ông đáp chưa làm ẩn sĩ được vì còn phải cấp dưỡng nhiều người. Nandā tâu vua rằng Mahashodha và Bherī đang âm mưu chiếm vương quốc. Nhưng nhà vua xét thấy ông vô tội, phong ông làm Đại tướng quân, được yêu quý hơn mọi người. Nhà vua từng tâm sự với Bheri rằng ví như phải tế đàn quỷ thần để cứu nguy, ông sẽ lần lượt tế sáu vị trong hoàng gia (mẫu hậu, hoàng hậu, vân vân) kể cả ông, và giữ Trí giả Mahasodha lại.

Nhận diện tiền thân:

Bherī là Tỳ-khưu ni Uppalavaṇṇā,

Sirivaḍḍhaka là đức vua Suddhodana,

Sumanādevī là hoàng hậu Mahamāyā,

Amarā là công chúa Bimbādevī,

Maṭṭhara là Tôn giả Ānanda,

Cūḷani-Brahmadatta là Tôn giả Sāriputta,

Kevaṭṭa là Devadatta,

Talatā là Culla-Nandikā,

Pañcālacaṇḍī là Sundarī,

Nandī là Yasassikā,

Kāvinda là Ambaṭṭha,

Pukkusa là Poṭṭhapāda,

Devinda là Pilotika,

Senaka là Saccaka,

Udumbarā là Diṭṭhamaṅgalikā,

Chim Maynah là Kuṇḍalī,

Vua Videha là Lāḷūdāyi.

Ðèn tâm trí tuệ sáng ngời
Bởi vô lượng kiếp vun bồi huệ căn
Phân minh thiện ác giả chân
Ðiều hay chuộng học bạn lành tương tri
Hy sinh ngoại vật tứ chi
Hoặc luôn mạng sống sá gì huyển thân
Phật xưa pháp độ vẹn toàn
Chúng con nguyện bước theo chân Ðại Từ

( www.phapluan.com )

Bhik Samādhipuñño Định Phúc